Achtergrond

De energietransitie zit in een stroomversnelling en de vraag naar duurzame elektriciteit is geëxplodeerd. Netbeheerders investeren volop in het verzwaren en uitbreiden van het elektriciteitsnet maar dit is niet voldoende; het elektriciteitsnet loopt tegen haar grenzen aan.

Naast verhoogde elektriciteitsvraag door economische groei ontstaat ook een verhoogde vraag doordat bedrijven en industrie volop investeren in verduurzaming. Deze positieve ontwikkeling wordt nu echter belemmerd door een tekort aan transportcapaciteit.

Rond de zomer van 2020 is de Netbeheer Nederland werkgroep ‘Real-time interface’ (RTI) opgestart met als doel om voor de gezamenlijke Nederlandse Netbeheerders, concreet invulling te geven aan de interface vereisten vanuit de Europese Verordening Requirements for Generator (RfG).

Focus op RFG type B

De Netbeheerders hebben hun focus gelegd op de uitrol van de RTI bij nieuwe opwekinstallaties met een aansluitvermogen van 1 tot 50 MW. Deze doelgroep is aangesloten op netvlakken waar veel congestie optreedt en is daardoor het meest gebaat bij de introductie van de RTI.

Een wens vanuit zowel Netbeheerders als aangeslotenen is om te komen tot een schaalbare, veilige en beheersbare oplossing die mogelijk op later moment ook voor andere doelgroepen ingezet kan worden (e.g. grotere opwekkers binnen RfG categorie A). Concreet neemt de interface vorm als real-time communicatie tussen de Netbeheerder en aangeslotene over het gebruik van het elektriciteitsnet op het overdrachtspunt.

Gerichte noodrem

Als Netbeheerder willen wij onze netten beter benutten door meer mogelijkheden te realiseren voor bestaande opwekkers en de optimalisatie van de transportcapaciteit. Doordat we de grenzen opzoeken van onze netten wordt het veilig benutten nog belangrijker. Indien congestiemanagement of marktmechanismen tekortschieten, willen we als Netbeheerder in kunnen grijpen om de leveringszekerheid te kunnen borgen. Hiervoor is opweksturing in het leven geroepen, waarmee de Netbeheerder de invoeding door zonne- en windparken tijdelijk en gericht kan sturen.

In april 2022 is de technische specificatie Versie 1 bèta (samen met regulatorische kaders) gepubliceerd op de website van Netbeheer Nederland. Deze specificatie beschrijft het voorgeschreven gedrag (communicatie- en informatieuitwisseling) op het overdrachtspunt tussen Netbeheerder en opwekkers (RfG categorie B).

In de Versie 1 van de Real-time interface wordt op basis van het congestiebeeld (en enkel als noodmiddel) een opwekker aangestuurd om zijn invoeding op het net tijdelijk te beperken (gefaseerd ‘dimmen’) tot 60%, 30% of in uiterste noodzaak 0%. Indien er één RTI in het congestiegebied zit dan wordt de opweksturing toegepast totdat het gewenste resultaat is bereikt. Indien er meerdere RTI-klanten in het congestiegebied zijn, dan wordt de nodige ‘dimming’ (of ‘curtailment’) op efficiënte en non-discriminatoire wijze toegepast op deze klanten. De klant wordt in alle gevallen gecompenseerd voor gederfde inkomsten.

De technische specificatie voor de Versie 1 beschrijft een oplossing met fysieke hardware op locatie, waarbij het endpoint van de Netbeheerder lokaal wordt verbonden met het endpoint van de aangeslotene. Versie 1 is het antwoord op de urgente behoefte aan een nationale standaard voor opweksturing.

Pilot

Na een periode van ontwikkeling en testen tegen de gepubliceerde specificaties aan, is Enexis in mei 2023 gestart met een Pilot (op klantlocatie). Omwille van de nodige ontwikkeling en uitdagingen heeft Enexis de samenwerking opgezocht met haar Scada leverancier PSI, Withthegrid (leverancier klantinterface middels hun ‘Teleport’ device) en Groendus (klant Enexis). Het eerste contact tussen de deelnemende partijen in deze Pilot dateert van november 2022. Vanaf dat moment is een initiatie en verkenning opgestart.

De doelstellingen van deze Pilot waren:

  1. Het aantonen van compliancy met de technische specificaties als gepubliceerd door Netbeheer Nederland.
  2. Het behalen van IEC 61850 certificering specifiek voor de RTI-scope.
  3. Het samen met marktpartijen doorleven van de specificaties in een veldopstelling. De bevindingen t.a.v. specificaties en praktische uitvoerbaarheid zijn in Netbeheer Nederland verband gedeeld ter incrementele optimalisering van de technische specificaties.
  4. Het verkrijgen van inzichten ten faveure van het ontwerp voor de productieomgeving (opschaling naar potentieel 400+ klanten).
  5. Het uitvoeren van een gedegen security beproeving en de identificatie (en latere implementatie) van te treffen maatregelen.

Na het opstellen van de samenwerkingsovereenkomst en treffen van noodzakelijke voorbereidingen zijn de Pilot deelnemers op 9 mei 2023 naar de geselecteerde Pilot locatie te Raamsdonksveer (en later ook Veldhoven) gegaan om de setup in het veld te installeren. Vanaf dat moment zijn de Pilottesten in een stroomversnelling geraakt, alsmede de (door)ontwikkelingen aan de kant van Enexis, PSI en Withthegrid. In dit traject hebben we tevens gebruik mogen maken van de expertise en begeleiding van DNV. Deze versnelling door intensieve samenwerking hebben onlangs geresulteerd in certificering en compliancy.

De andere Netbeheerders realiseren soortgelijke Pilot oplossingen. Onderling vindt frequente afstemming en kennisdeling plaats. Hiermee kunnen de RTI-specificaties verder worden verfijnd om eind 2023 tot definitieve technische specificaties te geraken, de geleerde lessen worden meegenomen, en uniformering in design en aanpak opgezocht worden waar mogelijk.

De Pilot is voor alle partijen zeer waardevol geweest, onder andere op het vlak van de noodzakelijke technische ontwikkeling, certificeringen, en voorbereiding op een schaalbaar en security-proof product voor de sector.

Frank Raaimakers (Enexis Netautomatisering) geeft aan: “Dit traject is een mooie uitdaging voor ons geweest en heeft tevens gezorgd voor een versnelling in kennisopbouw op IEC 61850. De nauwe samenwerking met onze partners in deze Pilot is essentieel geweest hierin. Het stelt ons ook zeer tevreden om met de RTI weer een concrete bijdrage te leveren aan het faciliteren van de energietransitie.”

Vanuit Scada leverancier PSI vertellen Sebastian Negendank en Jens Ergezinger: “De real-time interface stelt hogere eisen aan de integratie in het bestaande besturingssysteem, mede door de nog niet breed toegepaste standaard IEC61850. In nauwe samenwerking met alle betrokkenen kon PSI Gridconnect (een dochteronderneming van PSI Software SE) een oplossing ontwikkelen waarmee het PSI-besturingssysteem integreert. Wij zijn trots op de behaalde certificering en zijn blij dat we onze jarenlange samenwerking met Enexis op dit gebied kunnen voortzetten.”

Namens Groendus vervolgen Mark van Deijl en Pieter Blanken: “Als Groendus hebben we ons aangesloten bij deze pilot omdat we graag proactief meedenken in het creëren van oplossingen met betrekking tot congestie. Deze pilot sloot goed aan bij onze ambities en daarom hebben we onze asset beschikbaar gesteld. Daarnaast geeft het ons de mogelijkheid om in de toekomst meer zonne-installaties te gaan realiseren die voldoen aan de nieuwe wetgeving. Groendus gebruikt de Teleport van Withthegrid. Dit stelt ons in staat om de noodcurtailmentdienst aan Enexis te bieden. Het op deze wijze sturen van onze installatie vanuit de Netbeheerder (in noodsituaties om de bedrijfszekerheid van het net in stand te houden) is voor ons goed in te passen in onze bedrijfsprocessen. Tijdens dit project hebben wij ook veel geleerd van het stuurbaar maken van een zonne-installatie en de technische consequenties ervan. We hebben de sturing goed kunnen volgen in onze eigen systemen. Samen met deze partners kijken we terug op een geslaagd project.”

Namens Withthegrid concluderen Paul Mignot en Jeroen de Bruijn: “De real-time interface stimuleert nauwere samenwerking tussen opwekkers, Netbeheerders en slimme dienstverleners, waardoor een groter aantal duurzame energiebronnen kan worden geïntegreerd in het bestaande netwerk. Bij Withthegrid zijn we bijzonder trots om als eerste gecertificeerde leverancier van het klant eindpunt van de RTI een bijdrage te hebben geleverd aan dit project. We kijken terug op een waardevolle samenwerking, waarin we de basis hebben gelegd voor een gestandaardiseerde en schaalbare oplossing.”

Vervolg

Na enige klimatologische tegenslag zijn we in augustus onverhoopt van Pilot locatie moeten wisselen. Het dak van de locatie te Raamsdonksveer had te leiden gehad onder noodweer en was dringend toe aan reparatiewerkzaamheden die onze activiteiten voor langere tijd zouden stilleggen. Ook door deze situatie heeft de projectgroep zich niet uit het veld laten slaan en er samen voor gezorgd dat de setup op korte termijn is verplaatst naar een alternatieve locatie van Groendus te Veldhoven. De Pilot setup wordt nog ad hoc gebruikt om de laatste incrementele aanpassingen in RTI-specificaties (van beta 4 momenteel naar versie 1.0) door te voeren en in de praktijk te testen.

Withthegrid heeft haar conformancy- en labtesten met vlag en wimpel doorstaan en mag zich momenteel als één van twee partijen presenteren als compliant met de technische specificaties van Netbeheer Nederland.

Reeds vermeld hebben Enexis en PSI zich recentelijk gecertificeerd en eind Oktober een succesvolle Labtest doorlopen. Enexis continueert met het gereedmaken van de productieketen en het implementeren van alle processen waarmee we in 2024 de eerste klanten verwachten aan te sluiten op de Versie 1.

Het is de combinatie van enthousiasme en overtuiging om deze uitdaging aan te pakken, de tomeloze inzet van eenieder, de korte communicatielijnen binnen het Project, en de coöperatieve manier van werken bij alle betrokken partijen, die snel tot successen heeft geleid. Ondanks het feit dat we van ver moesten komen en de uitdaging groot was, heeft dit samenwerkingsverband ertoe geleid dat de noodzakelijke kennisopbouw kon plaatsvinden en omgezet kon worden in resultaten.

Dit Pilottraject heeft bewezen dat ketensamenwerking en intensieve kennisdeling tot mooie successen leiden. Een mijlpaal die gevierd mag worden!

Voor meer informatie omtrent deze Pilot en de bredere RTI-ontwikkelingen kan contact opgenomen worden met een van onderstaand vermelde projectleden, of verwijzen we door naar de RTI webpagina van Netbeheer Nederland.