Congestiemanagement als slimme oplossing voor transportschaarste

Energie opwekken en verbruiken gaat anno 2021 een stuk duurzamer dan voorheen. Zo wordt bijvoorbeeld op veel plekken aardgas door elektriciteit vervangen, rijden we steeds vaker elektrisch en wekken we meer duurzame energie op. Deze veranderingen in vraag en aanbod vragen om een flinke aanpassing binnen de benodigde infrastructuur. Al deze elektriciteit moet immers vervoerd worden. Om het groeitempo bij te benen, breiden we het net niet alleen rap uit, maar kijken we met onze partners ook naar andere oplossingen, zoals congestiemanagement.

Congestie komt voor in gebieden waar het netwerk de vraag naar of het aanbod van energie niet aankan, oftewel: waar overbelasting plaatsvindt. Bij structurele congestie kijken netbeheerders, zoals Enexis, naar de mogelijkheden van congestiemanagement. Dit is een nieuwe maatregel die momenteel nog in de kinderschoenen staat. Het idee erachter is dat zodra er overbelasting dreigt te ontstaan, aangeslotenen op het net hun afname of productie van elektriciteit tegen een financiële vergoeding kunnen aanpassen. Zo wordt overbelasting binnen het congestiegebied voorkomen.

Ton van Cuijk, innovatiemanager bij Enexis, legt uit waarom dit nodig is. “Congestiemanagement is een oplossing waarmee we tijdelijk voor extra capaciteit zorgen op het energienet. Zo kunnen we klanten aansluiten die we anders zouden moeten weigeren. De nadruk ligt hierbij op ‘tijdelijk’, omdat we voor elke aangesloten klant uiteindelijk netverzwaring moeten realiseren. Er moet immers voldoende ruimte voor iedereen zijn op het net. In de tussentijd is dit echter een goede oplossing.”

Flexibiliteit leveren

In congestie is een onderscheid te maken tussen congestie voor afname, waarbij te veel bedrijven tegelijkertijd stroom willen verbruiken, en congestie voor teruglevering, waarbij er te veel productie op het net komt op hetzelfde moment. Bijvoorbeeld op een zonnige dag met wind, waarbij alle zonneparken en windmolens op volle toeren draaien. “Bij Enexis hebben we vooral met productiecongestie te kampen. Zonne- en windmolenparken zijn dan ook meteen de bedrijven die hier flexibiliteit voor kunnen leveren. Dat doen ze door minder energie op te wekken, of zelfs de parken tijdelijk uit te zetten”, legt Ton uit. Dat klinkt tegenstrijdig: het verdienmodel van deze bedrijven is immers gebaseerd op de productie van energie. Het is daarom alleen financieel interessant voor energieproducenten wanneer ze een prijs vragen voor het afschalen die hoger is dan de prijs die ze normaal gesproken ontvangen voor hun energie. Zo gebeurt het dan ook.

Het zoeken naar flexibele partners kan op twee manieren worden uitgevoerd. “Enerzijds via dagelijkse biedingen: zodra we signaleren dat er morgen overbelasting is, vragen we de markt biedingen te doen om het energieverbruik aan te passen. De klant die tegen de laagste prijs zijn energieverbruik (of -productie) wil aanpassen, vragen we dit te doen. De tweede manier is het afsluiten van een langetermijncontract, op basis van een aanbesteding. Hiermee verzekeren we ons als netbeheerder ervan dat er altijd flexibiliteit is als dit nodig is, én weten we vooraf tegen welke prijs. Bij Enexis kiezen we vooralsnog voor de tweede optie. Dit geeft meer zekerheid en dat is belangrijk voor de kritische infrastructuur waar we mee werken: het elektriciteitsnet”, vertelt Ton.

AANPASSING NETCODE

Dat er nu weinig congestiemanagement plaatsvindt, komt doordat het nog vaak niet mogelijk is. Ton: “Dat ligt aan de Netcode Elektriciteit. Die is opgezet in 2010, en de daarin opgenomen beschrijving van congestiemanagement sluit niet meer aan bij de huidige tijd. Zo is duurzame opwek hier nu nog van uitgesloten, en kunnen regionale netbeheerders het daarom vaak niet uitvoeren. Er ligt een verzoek bij de Autoriteit Consument & Markt (ACM) voor het wijzigen van deze code. Zodra deze wijziging wordt doorgevoerd kunnen we overal waar we congestie hebben, ook daadwerkelijk congestiemanagement uitvoeren.”

“Met het oog op de toekomst, en de plannen die voortvloeien uit de Regionale Energie Strategie (RES), is het voor nu van belang dat gemeentes en provincies op de hoogte zijn van de mogelijkheden die congestiemanagement biedt. Zodra de maatregel toepasbaar wordt kunnen zij marktpartijen aanmoedigen hieraan mee te doen”, aldus Ton. Immers: veel regio’s voorzien een flink aantal nieuwe zonneparken en windmolens. Zonder congestiemanagement wordt het een uitdaging om deze allemaal toe te laten op het net.

GROENLEVEN EN ENEXIS

Om te testen hoe congestiemanagement in de praktijk kan gaan werken, worden er pilots uitgevoerd. Zo heeft Enexis onlangs samen met GroenLeven, ontwikkelaar van grootschalige zonneparken, de vraag onderzocht: ‘Hoe kan een netbeheerder een zonnepark aansturen?’. “We hebben bij een zonnepark dat normaal gesproken alle stroom aan het net levert, tegen vergoeding de productie omlaag geschroefd op het moment dat Enexis daarom vroeg. Dat ging goed”, vertelt Willem de Vries van GroenLeven.

GroenLeven was dubbel gemotiveerd om mee te kijken naar de mogelijkheden van congestiemanagement. Enerzijds wil de ontwikkelaar veel zonneparken aansluiten, wat met de huidige netcapaciteit niet kan. Anderzijds zit GroenLeven al met veel zonneparken in het land, die door mee te doen aan congestiemanagement extra inkomsten kunnen opleveren. Willem: “We kijken momenteel ook naar de business case van batterijen: kunnen we meer panelen plaatsen met behulp van een batterij? En kan een batterij zijn geld terugverdienen door de stroom bij congestie op het net tijdelijk op te slaan – tegen betaling? Het antwoord is ja: dankzij een batterij kan dezelfde stroom dubbel rendabel zijn. Deze stroom wordt namelijk op een later moment het net opgestuurd, wanneer de prijs voor elektriciteit hoger is. Dat is een interessant businessmodel. Bovendien snijdt het mes zo aan twee kanten. Want de stroom wordt nu niet ‘weggegooid’, maar opgeslagen voor later gebruik.”

Naast congestiemanagement zijn er meer oplossingen die bijdragen aan efficiënt netgebruik. Je leest er meer over op onze website.